1. Antzinako erregimenaren krisialdia

Borboidarren monarkia

Espainian badaukagu Carlos IV.a erregea. Ez zitzaion gobernatzea gustatzen eta gobernuaren zereginak balidoei usten zioten. Balidoek herrialdea balidatzen dute.

Frantzian, iraultza lehertzen xda eta inposatzen da. Gobernu iraultzailea gobernuan ezarri nahian.

Espainian, antzinako erregimenean oinarrituta dago.

Frantziako inposaketak hemen ez gertatzeko, Espainiak Frantziari gerra bat egin, eta, galdu egin zuen.

Manuel Godoi errotik guztiz aldatzen du politika, Frantziaren aliatuak izateko hitzarmen/itun bat egin zuen. Orain Espainia eta Frantzia aliatuak dira. Hemengoek musin egiten zioten itunari baina ez ziren kontu horietan sartu.

1808an Manuelek Napoleonekin Fontebleuxeko ituna egiteko akordio batera heldu ziren. Honek hau esaten zuen:

• Frantziako armadari Espainiatik pasatzeko baimena ematen dio Espainiak.

Hori gertatu zen, zeren Napoleonek esan zion Manueli Portugalen kontrako gudu bat egin nahi zuen eta, itsasotik ez joateko, Espainia haien aliatua zenez, ba, Espainiatik igarotzeko baimena emateko.

Frantzesak, esanen bezala, Espainiatik igaro ziren, baina ez ziren Portugalera joan, Madrilera baino.

• Espainian okupazioa eman zen
• Erregearen armada zapaldu zuten
• Armak eta defentsarako edozer kendu zioten

Hiri nagusietan sartzen dira.

Hemengoak horretaz konturatzean, Ministroaren kontra matxinatu ziren baita erregearen kontra ere. Aranjuez-eko jauregian bizi ziren eta milaka gizaki joan eta han altxatu egin ziren. Presioa erraldoa izan zen.

• Ministroak dimisioari ekin zion
• Erregeak abdikatu egin zuen bere botereetatik

Fernando VII.a tronuan geratu zen.

Kemenak lasaitzen dira. Napoleonek Fernando VII.ari konponketa bat proposatzen dio. Bayonak elkartzea hitz egiteko. Han, Carlos IV eta Fernando VII bahitu zituen. Tronua uztea ezarri zioten. Fernando abdikatu arte,  han geratuko ziren. Pare bat aste geroago tronutik abdikatuko du. Jose Bonaparteri koroa utzi zion. Hala ere Frantzian geratu ziren. Napoleonen kontrolpean. Espainiara Jose Bonaparte joan zen tronua okupatzeko.

Errege atzerritar bat joan zen.

Espainiarrak independentzia gerra eginez independentzia lortu nahi zuten. Bost urte gerran egon ziren.

Independentzia gerra

Dinastiarik gabeko erregea – Nepotismoa-.

Madrildarrek matxinatu ziren. Errepresioa.

Goya à Los fusilamientos del tres de mayo  margotu zituen. Munduko margolanik famatuenetako bat.

Hasiera batean, ez zuten asko lortu. Erresistentzia guneak sortu zituzten. Erresistentziarako hegoaldea oso ona zen han Frantsesik ez zeudelako. Gerrillak sortu zituzten:

• Antolakuntzarik gabeko zibilez osatutako gerrak ziren
• Armakuntzarik gabe
• Askartasunez
• Erretagoardia mantendu
• Gauez egiten zituzten gerrillak
• Beharbezala joateko junta bat egin zen. Junta goren nazionala.
• Setioak eginez
• Fantzesak baino lehen  egindako gerrillak kontrolatzen zuten herri
• Zaragozako setioa, Valentziako setioa, …

(1812.urtean kokatuta)

Espainolek Jose Bonaparteri ez zioten kasurik egiten Junta Goren Nazionalari baino ez zioten kasurik egiten. Horrek legeak eta ministroak kokatzen zituen hemengoak kasu egin gabe.

Napoleonek 600.000 armagizonez osatutako armada egin eta orduan, Frantsesen indarra erdira geratu zen. Frantziaren boterea ere murriztu egin zen eta Junta Goren Nagusia horretaz baliatu zen. Britainiak Espainiari laguntza emana. Haien interesen arabera. Britainia Handiaren armada Lisboaraino joan zen. 80.000 soldadu inguru Wellington Jeneralaren indarpean. Espainian sartu bezain laster, frantsesak atzera ematen zuten. Gutxiz-gutxiz herria utzi eta Ebro Ibaiaren muga zeharkatu. 1813.urtean.

Valençayko Ituna sinatu Fernando VII.arekin, gero Fernado VII “Desiratua”,

• Frantzesek Espainia abandonatu eta Jose Bonaparte Fernando VII.aren alde abdikatu zuen.

Napoleonen tropak Espainiatik irten ziren eta Fernando VII.a berriro tronuan eseri.

Cadizko gorteak

Junta Goren Nazionalak gorteak Cadizen egin zituen. Probintzia guztietatik hara joaten ziren. 1810ean. Espainolek handik gobernatu nahian.

Lehen erabakia:

• Eztabaidatan boto berdinarekin egingo dute, hau da, pertsona bat, boto bat.

Lehen konstituzioa zinatu zuten 1812. urtean. Pepa konstituzioa

Ezin zenez konstituzioa aldarrikatu Viva la Pepa esaten zuten Frantsesak inolako ideiarik ez zutelako.

Konstituzio liberala zen.

• Nazio subiranotasuna
• Gizonezko botoa eman
• Botereen banaketa
• Gizabanako eskubideak
• Bilera eskubidea
• Aldarrikapen eskubidea
• Guztiak berdinak dira

Helburua absolutismoa indargabetzea zen. XIX.mendean, feudalismoaren jaurgoak bizi ziren. (Jaurgo = Feudo)

Jaurgoak deseuxtatzen dira

Gremioak desegin ziren

• Merkataritza monopolio apurtu
• Inkisizioa haustu

Antzinako erregimenaren akabua da, haren haustura da.

Hori, teorian baino ez zegoen.

Madrilen boterea gobernurik gabeko frantsesen esku zegoen Jose Bonaparteri ez zioten kasurik egiten. Espainia gerran zegoen.

Frantzesak ekiditzen zuenez ezin zen konstituzioa ezarri. Jose Bonapartek ezin zituen hura nahi zuena egin herritarrek kasurik egiten ez ziotelako kasu.